Një sistem jetik i rrymave oqeanike mund të shembet brenda disa dekadash nëse ngrohja e planetit vazhdon, paralajmërojnë shkencëtarët – një ngjarje që do të ishte katastrofike për motin global dhe “të prekë çdo person në planet”.
Një studim i ri i botuar të martën në revistën Nature, zbuloi se Rryma Meridionale e Përmbysjes së Atlantikut – pjesë e së cilës është edhe Rryma e Gjirit – mund të shembet rreth mesit të shekullit, apo edhe në fillim të vitit 2025.
- Shkencëtarët që nuk janë përfshirë në këtë studim i thanë CNN se pika e saktë e kthesës për sistemin kritik është e pasigurt dhe se matjet e rrymave deri më tani kanë treguar pak prirje apo ndryshim. Por ata ranë dakord që këto rezultate janë alarmante dhe ofrojnë prova të reja se pika e kthesës mund të ndodhë më shpejt se sa mendohej më parë.
AMOC është një lëmsh kompleks rrymash që funksionon si një rrip transportues gjigant global. Ai transporton ujë të ngrohtë nga tropikët në drejtim të Atlantikut të Veriut, ku uji ftohet, bëhet më i kripur dhe zhytet thellë në oqean, përpara se të përhapet në jug.
Ai luan një rol vendimtar në sistemin klimatik, duke ndihmuar në rregullimin e modeleve globale të motit. Rënia e tij do të kishte implikime të mëdha, duke përfshirë dimra shumë më ekstremë dhe rritje të nivelit të detit që prekin pjesë të Evropës dhe SHBA-së.
Për vite të tëra, shkencëtarët kanë paralajmëruar për paqëndrueshmërinë e tij ndërsa kriza klimatike përshpejtohet, duke kërcënuar të prishë ekuilibrin e temperaturës dhe kripësisë nga i cili varet forca e këtyre rrymave.
Ndërsa oqeanet nxehen dhe akulli shkrihet, më shumë ujë të ëmbël derdhet në oqean dhe zvogëlon densitetin e ujit, duke e bërë atë më pak të aftë të fundoset. Kur ujërat bëhen shumë të freskëta, shumë të ngrohta ose të dyja, rripi transportues ndalon.
Ka ndodhur edhe më parë. Më shumë se 12,000 vjet më parë, shkrirja e shpejtë e akullnajave bëri që AMOC të mbyllej, duke çuar në luhatje të mëdha të temperaturës së Hemisferës Veriore prej 10 deri në 15 gradë Celsius brenda një dekade.
- Një mbyllje “do të prekte çdo person në planet – është kaq i madh dhe i rëndësishëm”, tha Peter de Menocal, presidenti i Institutit Oqeanografik Woods Hole, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.
Një raport i vitit 2019 nga Paneli Ndërqeveritar i OKB-së për Ndryshimet Klimatike parashikoi se AMOC do të dobësohej gjatë këtij shekulli, por se kolapsi i tij i plotë përpara vitit 2100 nuk kishte gjasa.
Ky studim i ri vjen në një përfundim shumë më alarmues.
Meqenëse AMOC është monitoruar vazhdimisht që nga viti 2004, autorët e studimit kërkuan një bazë të dhënash shumë më të madhe dhe një që mund të tregonte se si silleshin rrymat në një periudhë pa ndryshime klimatike të shkaktuara nga njeriu.
“Duhej të ktheheshim pas në kohë”, tha Peter Ditlevsen, profesor i fizikës klimatike në Universitetin e Kopenhagës dhe një nga autorët e raportit. Shkencëtarët analizuan temperaturat e sipërfaqes së detit në Atlantikun e Veriut në një zonë në jug të Grenlandës gjatë një periudhe prej 150 vjetësh midis 1870 dhe 2020.
Kjo pjesë e oqeanit ngrohet nga uji i transportuar në veri nga tropikët nga AMOC, tha Ditlevsen, “kështu që nëse ftohet, është për shkak se AMOC po dobësohet.” Më pas, autorët zbritën ndikimet e ngrohjes globale të shkaktuar nga njeriu në temperaturën e ujit për të kuptuar se si po ndryshonin rrymat.
Ata gjetën “sinjale paralajmëruese të hershme” të ndryshimeve kritike në AMOC, të cilat i shtynë të parashikonin “me besim të lartë” se ai mund të mbyllej ose shembet që në vitin 2025 dhe jo më vonë se 2095. Pika më e mundshme e kolapsit është diku midis 2039 dhe 2070, tha Ditlevsen.
“Është vërtet e frikshme,” tha ai. “Kjo nuk është diçka që do ta vendosni lehtë në dokumente,” tha ai, duke shtuar, “ne kemi shumë besim se ky është një rezultat i fortë.”
De Menocal tha se rezultatet e studimit ishin “si befasuese dhe alarmante”.
Është e qartë për një kohë që AMOC do të dobësohet në dekadat e ardhshme.Në vitin 2021, një studim zbuloi se AMOC po tregonte shenja paqëndrueshmërie për shkak të ndryshimeve klimatike.
