Nga arkeologu prof. as. dr. Skënder Aliu
– Zbulime 3500 vjet para erës së re –
Nё vijim, vlen tё pёrmendim dhe hipotezёn e numizmastes Shpresa Gjongecaj, e cila nё pёrfundim tё studimit te “ Thesari i Hijes sё Korbit”, tё zbuluar rastёsisht pranё Maliqit- Korçё, i cili pёrmbante 627 monedha , nga tё cilat, 418 monedha tё Aleksandrit tё Madh, sugjeron mendimin se pikёrisht nё kёtё kala, duhen ndёrmarё gёrmime arkeologjike, pёr tё zbuluar qytetin antik tё Pelionit.
Vetёm kështu, pёrmes gёrmimesh e studimesh, qё duhet tё ndёrmerren nё tё ardhmen, shpresojmё tё zbulohen mariale e tё dhёna tё reja, sidomos epigrafie, ashtu si ka ndodhur dikur nё qytetin e Dimalit nё afёrsi tё Beratit, ku u zbulua stampa mbi tjegulla, me mbishkrimin “Dimalitan”.
Njё tjetёr shembull i admirueshёm janё teserat prej bronzi, tё zbuluara gjatё gёrmimeve nё Saraqinishtё tё Gjirokastrёs, qё identifikuan qytetin Antigone, tё ndёrtuar nga Pirua pёr nder tё gruas sё tij tё parё e tё mençur Antigonea.
Nё mbyllje dёshirojmё tё vemё nё dukje se, nё rajonet e Dasaretisё antike Korçё, Kolonjё, Pogradec e Skrapar, janё zbuluar materiale e tё dhёna me pёrkatёsi kohore, nga Paleoliti i vonё rreth 3500 vjet pes., “Izraishtё” Kamenicё ( Korçё); Mezoliti, Vlushë (SKRAPAR); Neoliti, Vashtёmi, Podgori, Dunavec (Korçё); Luaras, Kamnik ( Kolonje); Eneoliti Maliq, Shpella e Trenit ( Korçё); Bronzi, Maliq, Shpella e Trenit (Korçё); Luaras, (Kolonjё); Liuqeth, (SKRAPAR); si dhe shumё vendbanime e varreza tё sheshta e tumulare.
Nё vёshtrim tё pёrgjithshёm, pёrmes gёrmimesh, janё pёrfituar tё dhёna pёr kulturёn materiale e shpirtёrore, lidhur me identitetin e pёrkatёsinё ilire. Gjithashtu janё pёrfituar tё dhёna pёr vijimёsinё arbёrore tё Mesjetёs sё Hershme e tё Zhvilluar si: Varreza e Leshnjёs (SKRAPAR), e Rёmbecit nё (Korçё) dhe nё Tumёn e Rehovёs nё Kolonjё.
